Staats-Spaanse Linie - Sas van Gent
Wat je moet weten?
De Staats-Spaanse Linies zijn de restanten van zestiende- en zeventiende-eeuwse militaire verdedigingswerken die werden aangelegd in de periode van de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) tot aan de Franse Tijd (1794). Het stelsel van verdedigingswerken strekte zich aan beide zijden van de landsgrens uit van Knokke-Heist in het westen tot en met Antwerpen in oosten. De Linies hebben niet alleen een belangrijke rol gespeeld in de bepaling van de landsgrenzen tussen Nederland en België, maar ook in de verdere geschiedenis van de twee landen. Een groot deel van deze linies en vestingen is in het landschap terug te vinden.
In de hele regio zijn ongeveer zestig elementen nog heel goed tot redelijk zichtbaar in het landschap, variërend van vestingstadjes tot grote en kleine forten en liniedijken. Van honderden forten en fortjes zijn alleen in de grond nog sporen terug te vinden. De aanwezigheid van zoveel verdedigingswerken uit één bepaalde periode, in zo'n relatief klein gebied (40 bij 80 km), is uniek. Ze bepalen mede de identiteit van de streek en verklaren de ligging van de grens tussen Nederland en België.
Veelal zijn de Staats-Spaanse Linies-bouwwerken gekenmerkt van aarde. Dit materiaal was in de regio ruim voorhanden, zodat de fortificaties snel en goedkoop konden worden opgeworpen.
De forten werden aangelegd op strategische plaatsen zoals aan de monding van geulen of hoger gelegen wegen en dijken. Zo oefenden zij controle uit over de omgeving. Wanneer de vijand naderde, werden dijken doorgestoken waardoor hele gebieden onder water liepen. Later werd het onder water zetten meer gecontroleerd aangepakt. Ging het er even rustiger aan toe, dan werden de overstroomde gebieden weer ingepolderd. Heel wat forten zijn ondertussen ware landschapspareltjes en belangrijke natuurgebieden geworden. De geërodeerde (aangetaste) wallen en grachten vormen een ideale leefomgeving voor heel wat planten en dieren.
In het midden van de 16e eeuw kreeg Gent door middel van een kanaal een verbinding met de Braakman (en dus de zee). Op de plaats waar dit kanaal (de Gentse of Sasse Vaart) eindigde bij een zijarm van de Braakman werd in 1551 een sluis (sas) in de zeedijk gebouwd. Rond de sluis ontwikkelde zich een nederzetting. De sluizen werden in 1572 door de watergeuzen vernield en het dorpje werd platgebrand. Toen de sluizen waren hersteld werd er een vierkante schans omheen gebouwd, met op elke hoek een bastion plus één extra aan de oostzijde.
In 1788 werd de Canisvliet tussen Sas van Gent en Het Pas afgedamd, als onderdeel van een omvangrijk inundatiestelsel Tussen de Braakman en Hulst. In de dam kwam een inundatiesluis waarlangs de landerijen tussen de Autrichepolder (Westdorpe) en de Zuiddorpepolders onder water gezet konden worden. De sluis werd bewaakt door een batterij op Het Pas.
De vesting werd in 1816 opgeheven, waarna de verdedigingswerken geleidelijk aan werden gesloopt. Tegenwoordig resteert alleen nog het bastion Generaliteit met daarop de molen. De mijngangen in het bastion zijn gedeeltelijk uitgegraven. De nog aanwezige delen van de waterkorenmolen werden in 1989-1990 gerestaureerd. Mogelijk zijn andere delen van de vesting nog als funderingsresten in de bodem aanwezig.
Welke DeciWalk?