BikeTour: In een cirkel rond de Braakman, incl. Hoofdplaat en Biervliet
Cirkel van net geen 40km rondom de Braakmankreek. Je combineert polderlandschappen met mooie dorpjes zoals Hoofdplaat en Biervliet. Impressionant is het zicht vanuit het noorden op de Braakmankreek. Een stukje fiets je ook langs de Westerschelde. Hoofdplaat is een heel leuke stop met mogelijkheden tot rust, drank en zelfs bij voorbeeld lunch. De makkelijkste start- en eindplaats is Philippine.
Onderweg
1. Philippine
Philippine is een stad in de gemeente Terneuzen. Het is gelegen in Zeeuws-Vlaanderen, in de Nederlandse provincie Zeeland. Het kende 2.055 inwoners in 2023. De stad staat bekend als mosselstad, een traditie die het overhoudt aan zijn vroegere haven die in verbinding stond met de Westerschelde.
Philippine ligt in het zeekleipoldergebied op een hoogte van ongeveer 1,5 meter. In de omgeving vindt men landbouw en tuinbouw. Vroeger aan de Braakman gelegen, later via het Philippinekanaal daarmee verbonden. Verder naar het westen ligt het Isabellakanaal. Vanaf 1952 is de Braakman ingepolderd, waarbij de Braakmanpolder is ontstaan. Beide genoemde kanalen komen nu samen in de Braakmankreek.
2. Seydlitzpolder
De Seydlitzpolder is een polder ten oosten van Philippine, behorende tot de Polders in de vaarwegen naar Axel en Gent, in de Nederlandse provincie Zeeland.De polder ontstond door een indijking in 1856 van schorren aan de zuidzijde van het Axelse Gat. Deze werd uitgevoerd door de Compagnie Blémont. De polder beslaat 107 ha en is vernoemd naar Willem Seydlitz, notaris en wethouder te Hulst, burgemeester van Graauw en Langendam en landeigenaar.
3.Visartpolder
De Visartpolder is een polder tussen Philippine en Sluiskil, behorende tot de Polders in de vaarwegen naar Axel en Gent, in de Nederlandse provincie Zeeland.
Het betreft een bedijking van een aantal schorren in het Axelse Gat, uitgevoerd in 1869, waartoe 2 km dijk moest worden aangelegd. In de herfst van dat jaar trad nog schade aan de dijk op, die echter werd hersteld. De polder heeft een oppervlakte van 60 ha en is vernoemd naar de eigenaar, telg uit het Brugse geslacht Visart.
4. Bontepolder
De Bontepolder is een polder ten westen van Sluiskil, behorende tot de Polders in de vaarwegen naar Axel en Gent, in de Nederlandse provincie Zeeland.
Vergunning tot het inpolderen van 100 ha schor in het oostelijk deel van het (afgedamde) Axelse Gat werd aangevraagd in 1885. In 1886 volgde de aanbesteding van de werken, waaronder de aanleg van een 720 m lange dam tussen de Visartpolder en de Pierssenspolder. In 1887 kwam de polder gereed. Ze is 101 ha groot en vernoemd naar de familie Bonte, die de belangrijkste eigenaar was.
5. Hoek
Hoek ontstond in de 17e eeuw. In 1542 werd de Lovenpolder ingedijkt. In 1545 volgde de Koudenpolder en in 1616 de Oud-Westenrijkpolder. Op de hierdoor ontstane driesprong van dijken ontwikkelde zich Hoek.
Hoek behoorde vanouds tot het Land van Axel, en is als zodanig overwegend protestants geworden. Tot de gemeentelijke herindeling in 1970 was Hoek een zelfstandige gemeente. Binnen die voormalige gemeente lag ook het voormalige dorp Vingerling.
Hoek ligt in het zeekleipoldergebied op een hoogte van ruim 1 meter. Ten noorden van de kom ligt het natuurgebied Voorste Kreek en het Toorenbos (je vindt die ook bij onze DeciWalks als een korte wandeling) en oostelijk daarvan de Achterste Kreek. Ten noorden daar weer van ligt het chemische complex van Dow Chemical en de Westerschelde. Ten westen van Hoek bevindt zich de Braakman welke, na inpoldering tot de Braakmanpolder, deels natuurgebied, deels recreatiegebied en deels landbouwgebied is. Hier ligt ook het Philippinekanaal. Voorts ligt, direct ten zuiden van de kom, het Mauritsfort met waterplassen De Nol en Valput.Philippine is een stad in de gemeente Terneuzen. Het is gelegen in Zeeuws-Vlaanderen, in de Nederlandse provincie Zeeland. Het kende 2.055 inwoners in 2023. De stad staat bekend als mosselstad, een traditie die het overhoudt aan zijn vroegere haven die in verbinding stond met de Westerschelde.
6. Toorenbos
Het Toorenbos is een jong aangeplant bos direct ten noorden van Hoek.
Het loofbosje van 7 ha werd aangeplant in 1989 en is gelegen in de Lovenpolder nabij de Voorste Kreek. Opvallend is het paraboolvormige bospad.
Hoewel het nog een jong bos is, broeden er reeds bosvogels als de ransuil en de groene specht. Tot de vlinders behoren het oranjetipje en het bont zandoogje. In het bos werd een amfibieënpoel aangelegd.
7. Braakmankreek
De Braakmankreek is een voormalige zeearm van de Westerschelde in Zeeuws-Vlaanderen, nabij de dorpen Biervliet en Hoek in de gemeente Terneuzen, in de Nederlandse provincie Zeeland. Lange tijd vormde het water een natuurlijke barrière tussen Oost- en West-Zeeuws-Vlaanderen.
Het gebied waar zich later de Braakmankreek zou vormen, vormde in de vroege Middeleeuwen al een natuurlijke scheiding tussen het oosten en het westen van het latere Zeeuws-Vlaanderen. De Braakman, oorspronkelijk ook Dullaert genoemd, is ontstaan door een opeenvolging van stormvloeden in de 14e en 15e eeuw. Bij de stormvloed van 1375 werd ten westen van Terneuzen (in het noordelijke deel van de latere Braakman) een groter binnenwater gevormd in wat eerder een landschap van slikken en schorren was. Dit woelige binnenwater wordt de Dollaert of Dullaert genoemd (vergelijk met Dollard). Tijdens de Sint-Elisabethsvloed van 1404 verdween het eiland Wulpen, waardoor er meer water in het westelijke deel van de latere Westerschelde kon worden opgestuwd. De Dollaert vergrootte naar het zuiden en werd de Braakman. Tegelijkertijd ontstond er een verbinding tussen de Dollaert en de Honte in het oosten, wat later de Westerschelde zou worden. Door het stijgende zeeniveau werd de invloed van de Braakmankreek steeds groter en reikte de Braakmankreek aan het einde van de achttiende eeuw, zoals zichtbaar op de Ferrariskaarten, tot aan Axel.
De zeearm vormde ook de toegang tot de havens van Boekhoute, Philippine, Axel en Sas van Gent. De toegang tot de Braakmankreek was voor de visserij in Boekhoute van groot economisch belang. Wanneer de Braakmankreek terug verzandde, werd de haven van Boekhoute verschillende malen opgeschoven naar het noorden. De Braakmankreek splitste zich aan de zuidwestelijke einde in het Axelse Gat en het Sassche Gat. Beide zeegeulen werden in de loop der eeuwen geleidelijk ingepolderd. Twee kanalen komen in de Braakman uit: het Philippinekanaal uit 1899 dat de toenmalige vaargeul van de Braakmankreek verbond met Philippine en het Isabellakanaal uit 1920 dat zorgt voor de afwatering van de Belgische polders van het Braakmangebied en verbonden is met het Belgische Leopoldkanaal, ten noorden van Boekhoute. In de loop van de 19e eeuw en het begin van de 20e eeuw werd aan beide zijden van de Braakman reeds een aanzienlijk gebied ingepolderd. Zo ontstonden de Elisabethpolder, de Koninginnepolder, de Angelinapolder, de Kanaalpolder, de Mosselpolder, de Kleine Stellepolder en de Dijckmeesterpolder. De laatste werd in 1920 ingedijkt.
De Braakmankreek had destijds een waterkering van 28 kilometer lengte. In 1924 werd het Engels slijkgras geïntroduceerd en dat werd vervolgens uitgeplant op de schorren, wat de aanslibbing aanzienlijk bevorderde. Er waren plannen om inpolderingswerken uit te voeren teneinde de seizoenswerkloosheid onder landarbeiders te bestrijden, maar daar kwam niet veel terecht. Ondertussen bracht de aanslibbing met zich mee dat de uitwatering, ook vanuit België, grote moeilijkheden ondervond. Een verdrag uit 1843 bepaalde dat een deel van Vlaanderen, 12.000 ha, via de Braakmankreek moest kunnen lozen. Om dat probleem op te lossen kwamen weer bedijkingsplannen aan de orde, die vooral na de Tweede Wereldoorlog actueel werden. Daarom werden modelstudies uitgevoerd in het Waterloopkundig Laboratorium in de Noordoostpolder. Bij de uiteindelijke sluiting werden onder meer twee Phoenix-caissons (Phoenix-caissons zijn caissons van gewapend beton) afgezonken.
De Noorderbosschen is een recreatiegebied in Terneuzen, dat deel uitmaakt van een groter groengebied in de stad. Het is een populaire bestemming voor wandelaars en natuurliefhebbers.
9. De Mosselbanken
De Mosselbanken is een polder ten westen van de Braakmanhaven, in de Nederlandse provincie Zeeland. Het is de meest recente polder welke in Zeeuws-Vlaanderen werd aangelegd. Na de afsluiting van de Braakman in 1952 lag vóór de kust nog een schorrengebied, De Mosselbanken genaamd. Het was een belangrijk gebied voor watervogels en een van de weinige overgebleven schorren.
Nadat in 1964 het bedrijf Dow Chemical zich in de Nieuw-Neuzenpolder had gevestigd, wilden een aantal Zeeuwse bestuurders, met name Ad Kaland, nog méér industrie. Vooruitlopend op eventuele uitbreidingsplannen van Dow besloot men alvast om de Mosselbanken in te polderen. Actie van het Comité Mosselbanken om het gebied voor de natuur te bewaren mocht niet baten, hoewel tal van waterschappen, gemeentebesturen, natuurbeschermings- en landbouworganisaties zich tegen inpolderen verklaarden.
In 1975 werd tot inpoldering besloten en in 1977 was de inpoldering een feit. Ze heeft een oppervlakte van 133 ha en is bestemd voor industrie. Tussen de nieuwe polder en de Nieuw-Neuzenpolder ontstond de Braakmanhaven.
In de polder is Oiltanking Terneuzen gevestigd. In 2022 kwam er een zonnepanelenpark. Meer dan een derde van het in 1977 bedijkte oppervlak bleef toen nog braak liggen.
10. October 9th 1944 Canadian Amphibious Landing Monument
De datum verwijst naar een belangrijke amfibische aanval tijdens de Slag om de Schelde. Bij deze operatie, bekend als Operatie Switchback, brak de 3e Canadese Infanteriedivisie door de Duitse verdedigingslinies door het Leopoldkanaal bij de Breskens Pocket over te steken. Hoewel er geen centraal monument voor deze specifieke datum is, zijn er talrijke monumenten en musea in de regio die deze slag en de rol van Canada daarin herdenken, zoals het Canadese Oorlogsmuseum in België en het Bevrijdingsmuseum Zeeland in Nederland (en ook dus op deze locatie).
11. Paulinapolder
De Paulinapolder is een polder ten noordoosten van Biervliet, in de Nederlandse provincie Zeeland. De polder is 225 hectare groot en behoort tot de Polders rond Biervliet. In deze buurt landden op 8 oktober 1944 tijdens Operatie Switchback de Canadezen om West-Zeeuws-Vlaanderen te bevrijden.
12.Westerschelde
De Westerschelde (Zeeuws: D'Onte) (verouderd: Honte) is een estuarium in de Nederlandse provincie Zeeland, gelegen tussen Walcheren en Zuid-Beveland aan de noordzijde en Zeeuws-Vlaanderen aan de zuidzijde. In tegenstelling tot de Oosterschelde, de Grevelingen en het Haringvliet is het niet afgesloten in het kader van de Deltawerken. De reden ervoor is dat zo de haven van Antwerpen ongehinderd bereikbaar blijft vanuit de Noordzee.
De Westerschelde is de monding van de Schelde. In de regel noemt men het gedeelte vanaf de Belgisch-Nederlandse grens tot aan de Noordzee de Westerschelde, vanaf de Belgisch-Nederlandse grens via Antwerpen tot aan Gent is de naam Zeeschelde. Het westelijkste deel van de Westerschelde heeft twee hoofdvaarwaters naar de Noordzee. De Wielingen is het ruimst en wordt gebruikt door de scheepvaart naar de Zuidelijke Noordzee. De scheepvaart naar het noorden maakt gebruik van het Oostgat, een betrekkelijk smal vaarwater langs de zuidwestelijke kust van Walcheren. Het diepste punt van de Westerschelde ligt nabij Borssele, waar de zeearm een diepte bereikt van 67 meter onder zeeniveau.
De Schelde is in het verleden in ernstige mate verontreinigd geraakt. In grote delen van de rivier was of is weinig leven mogelijk. Onder andere door de invoer van rioolwaterzuiveringsinstallaties is de toevoer van nieuw biologisch materiaal verminderd. Hierdoor kan het bezonken slib oxideren. Het schoner worden van de Schelde en daarmee ook van de Westerschelde is een project van lange adem.
13. Plaskreek
De Plaskreek is een natuurgebied dat is ontstaan na inpoldering. De kreek bestaat door de inpoldering uit brakwater. Dit zorgt voor bijzondere vogel- en plantsoorten. De figuurlijke interactie met de Westerschelde draagt bij aan de dynamiek in het gebied. Bij hoogwater in de Westerschelde steken de vogels de hoge zeedijk over om in de Plaskreek te rusten, drinken en het verenkleed te wassen. Het gebied wordt tegenwoordig gebruikt als afwateringskanaal van overtollig polderwater. Het gebied is dus constant in beweging.
14. Hoofdplaat
Hoofdplaat (Zeeuws d'Oôfplaote) is een klein dorp in de gemeente Sluis, in de Nederlandse provincie Zeeland. Het zich in de regio Zeeuws-Vlaanderen bevindende dorp ligt aan de Westerschelde en heeft 755 inwoners (2023). Dit is samen met de nabijgelegen buurtschappen Nummer Eén, Slijkplaat en Hoogeweg. Hoofdplaat-dorp heeft zo'n 550 inwoners.
Hoofdplaat ligt in het zeekleipoldergebied op een hoogte van ongeveer 1,5 meter. Het dorp ligt aan de Westerschelde. Van een strand is echter geen sprake, aangezien hier schorren en slikken aanwezig zijn. Vanwege het gevaar van dijkval door vlak voor de kust lopende diepe geulen (zoals het Vaarwater langs Hoofdplaat), zijn er hier en daar inlaagdijken gemaakt. De Inlaag Hoofdplaat is een natuurgebied ten westen van Hoofdplaat, dat in een dergelijke inlaag werd aangelegd. Bij Hoofdplaat liggen ook enkele kreken, zoals de Plaskreek en de Kromme Watergang.
15. Marker nr 1 Canadian Liberation Route
Markering nr. 1 van de Canadese Bevrijdingsroute is een monument in Hoofdplaat, Nederland, aan het startpunt van de jaarlijkse Canadese Bevrijdingsmars. Deze route volgt het pad van de 9e Canadese Infanteriebrigade tijdens “Operatie Switchback” in november 1944, die tot doel had West-Zeeuws-Vlaanderen te bevrijden. De route zelf is een wandeling van 33 km die begint bij deze markering en loopt tot Knokke-Heist, België.
Deze karakteristieke neogotische kerk in het stadje Biervliet (Zeeland) is gebouwd in 1880 en is sinds 2015 niet meer in gebruik voor diensten. Na een grondige verbouwing is er in de kerk een prachtig hotel geopend. Tijdens de verbouwing is op een goede manier rekening gehouden met de religieuze geschiedenis.
17. Biervliet
Biervliet is een stad in Zeeuws-Vlaanderen, het zuidelijk deel van de Nederlandse provincie Zeeland. Biervliet maakt sinds 1970 deel uit van de gemeente Terneuzen; voordien was het een zelfstandige gemeente. Biervliet ontving al voor 1183 stadsrechten en had in 2024 een inwonertal van 1594.
Biervliet ligt op een hoogte van ruim 1 meter boven zeeniveau in een poldergebied met zeeklei. In het dorp is enig reliëf te vinden, mogelijk ten gevolge van een vroegere burcht. Oostelijk langs Biervliet loopt het Uitwateringskanaal Nol Zeven. Verder naar het oosten bevinden zich de Braakmanpolder en de Braakmankreek, ontstaan na de indamming van de Braakman in 1953.
In het noordoosten bevindt zich de Westerschelde met buitendijkse schorren en het Vaarwater langs de Paulinapolder. Hier bevindt zich ook het Landingsmonument en verder naar het oosten De Mosselbanken en de chemische industrie van Terneuzen.
Het Isabellakanaal is een kort afwateringskanaal (5,5km) in Nederland dat de Braakman verbindt met het Belgische Leopoldkanaal ten noorden van Boekhoute. Het werd in 1920 gegraven ten gevolge van een nieuw akkoord tussen beide landen. Het moest ertoe bijdragen de afwatering van de Belgische polders in het Braakmangebied te verbeteren. Daaraan grenzend situeert zich het Isabellabos.
